Tahkim usulünün daha etkin hale getirilmesi için bir tamamlayıcı olarak arabuluculuk

Rekabetin giderek arttığı bir piyasada tahkim uygulamasının yerini sağlamlaştırmak için tahkim kurallarının farklı konulara uyum sağlamak amacıyla elden geçirilmesi öncelikli ilgi alanıdır.

Bununla birlikte, gayri resmi bir sürecin resmi bir sürece dönüşmesini ifade eden yargısallaşma hipotezi, bizi tahkimin kaderini sorgulamaya davet etmektedir; yani tahkim hala uzun ve masraflı yasal işlemlere bir alternatif olarak görülmekte midir?

Yargılamanın bu etkisine karşı koymak için, uluslararası tahkim camiasının ana aktörleri olan kurumsal kurallar, tahkim sürecini yeniden düşünmeye davet edilmiştir. Prosedürün etkinliğini artıracak değişikliklerin uygulanması, muhtemelen "yeni bir tahkim çağı" başlatabilir.

O halde ne gibi değişiklikler tahkim sürecinde verimliliği artırabilir?

Yargılamanın etkin bir şekilde yürütülmesi genellikle, kararın ve tüm sürecin kalitesine bakılmaksızın, yalnızca mümkün olan en kısa sürede bir karara varma arzusu olarak düşünülür. Tahkimin amacının kaliteli, iyi gerekçelendirilmiş bir karara ulaşmak ve aynı zamanda sürecin hızlı ve uygun maliyetli olmasını sağlamak olduğunu söylemek daha doğru olacaktır. Tahkim kurallarının bu verimliliği teşvik etmek için uyguladığı girişimlere bir örnek, tamamlayıcı rolü çok faydalı olabilen arabuluculuktur.

Tahkimin yargısallaşması olgusunun sonuçlarından biri de dostane uyuşmazlık çözümünün ve daha spesifik olarak arabuluculuğun yükselişidir. Çatışmalara yol açmasıyla bilinen bir sürece barışçıl bir usulün dahil edilmesi belki de daha fazla verimlilik getirecektir. Bu bağlamda, SIAC Kuralları ile uygulamaya konulan yeni bir düzenleme, arabuluculuk kurumunun Singapur Uluslararası Arabuluculuk Merkezi (SIMC) Tahkim-Arabuluculuk-Tahkim süreci olarak adlandırılır.

Arb-med Prosedürü

İlk etapta taraflar tahkime gidecektir, ancak anlaşmazlığı dostane bir şekilde çözmek için arabuluculuk girişiminde bulunulacaktır. Bunun başarısız olması halinde, nihayetinde bir hakem kararına varmak için tahkime devam edilecektir. Bu süreci, tahkim yargılaması sırasında arabuluculuğun denendiği bir süreç olarak özetleyebiliriz. Bu üç aşamalı süreç ikiye indirilebilir. Gerçekten de, arabuluculuk uyuşmazlığın çözümüyle sonuçlanırsa, tarafların tahkime dönmelerine gerek kalmaz. Buna ek olarak, verilen kararı icra edebileceklerdir. Bu karar, rızaen verilmiş bir karar olarak kabul edilecek ve herhangi bir hakem kararı gibi icra edilebilecektir.

Bununla birlikte, tahkimden önceden feragat etmek sıklıkla ortaya çıkan bir sorudur. Ancak bu, sürecin tüm amacını ortadan kaldıracaktır. Gerçekten de, tahkimin yerini ancak taraflar arasında belge alışverişi yapıldıktan sonra arabuluculuğun alacağı unutulmamalıdır. Bu şekilde ilerlendiğinde, uyuşmazlığın kurucu unsurları tanımlanacak, taraflar birbirlerinin pozisyonlarını daha iyi anlayabilecek ve dostane bir çözüme ulaşmak için barışçıl bir şekilde müzakerelere girişmeye teşvik edilecektir.

Bu sürecin etkinliğine ilişkin olarak, tahkimin tek başına maliyet ve hız eksikliği sorunları yarattığı unutulmamalıdır. Arabuluculuk gibi ek bir usul eklersek ne olur? Cevap basit görünüyor. Gerçekten de, bir yandan arabulucuların maliyetleri hakemlerinki kadar yüksek değildir ve diğer yandan, taraflar uyuşmazlığı ikinci aşamada, yani arabuluculuk yoluyla çözmeyi başarırlarsa, maliyet ve hız açısından kazançlı çıkacaklardır.

Bu yenilikçi düzenleme sadece bir tahkim kurumunu ilgilendirmektedir; ancak diğer kurallar, kendilerine bağlı olarak kurulan hakem heyetlerini, uyuşmazlığın taraflarını uyuşmazlıklarını dostane bir şekilde çözmeleri için yönlendirmeye teşvik etmektedir. ICC Kuralları'nın dava yönetimi tekniklerine ilişkin Ek IV (h)'sinde, uyuşmazlığın çözümü için tarafların "uyuşmazlıklarının tamamını veya bir kısmını müzakere yoluyla veya örneğin ICC Arabuluculuk Kuralları uyarınca yürütülen arabuluculuk gibi diğer dostane uyuşmazlık çözüm yöntemleriyle çözmeyi düşünmeye teşvik edilmesi gerektiği" belirtilir. AAA Kuralları ise tahkim yargılaması sırasında bir "arabuluculuk penceresi" açılmasını önermektedir. Tarafları dostane çözüme teşvik etmek amacıyla, AAA Kuralları tahkim süresince arabuluculuk yapmayı tercih eden tarafların hiçbir ek masraf ödemeyeceğini öngörmektedir.

Paralel arabuluculuk gibi başka süreçlerden de bahsedilebilir, ancak tüm bu yenilikler tarafından paylaşılan fikir, uyuşmazlığın maliyetler, hız ve aynı zamanda sosyal ve etik açıdan daha verimli bir şekilde çözülmesini sağlamaktır. Gerçekten de, sakin bir ortamda müzakere ederek, taraflar kendi ihtiyaçlarını karşılayan seçenekler ve çözümler arama fırsatına sahip olacaklardır.

Bu iki uyuşmazlık çözüm yöntemini kullanmayı öğrenmek, tarafların ortak çıkarları doğrultusunda ileriye doğru atılmış gerçek bir adım olabilir.