Patrząc w przyszłość: Orientacja na przyszłość w mediacji

Jedno z haseł reklamowych mediacji brzmi: orientacja na przyszłość.

Co to dokładnie oznacza i dlaczego jest w ogóle istotne?

Kiedy coś jest podkreślane, często ma to związek z założeniem, że istnieje coś specjalnego, coś, co w tym przypadku lub procesie jest inne niż w innych. USP (unique selling point), jak nazywają to specjaliści od marketingu. Mediacja jako proces ADR (alternative dispute resolution) jest często porównywana z dwoma sąsiednimi procesami, które również koncentrują się na rozwiązywaniu konfliktów i leżą na dwóch biegunach: metodami prawnymi i (psycho)terapią.

Metody prawne

Metody prawne patrzą najpierw w przeszłość i konstruują prawdę prawną o zdarzeniach. Procedury dowodowe i opinie biegłych służą do obiektywizacji kwestii spornych, które leżą w przeszłości. Są one następnie rozpatrywane z punktu widzenia logiki roszczeń (kto, może żądać czego, od kogo, z czego) i zwykle rozstrzygane na podstawie wyroku. Proces kończy się w teraźniejszości i jest zorientowany na przyszłość w takim stopniu, w jakim wyrok określa, co ma być zrobione lub zaniechane w przyszłości. Konflikt jest więc często rozstrzygnięty, ale nie rozwiązany.

(Psycho)terapia

Mimo że psychoterapia często zajmuje się wewnętrznymi konfliktami i zwykle odbywa się na sesjach indywidualnych, to w podejściu metodologicznym mediatora i terapeuty istnieją zbieżności - np. w sposobie zadawania pytań w przypadku blokad. Podobne metody stosuje się również w celu wypracowania interesów stojących za stanowiskami. W terapii często duży nacisk kładzie się na przyjrzenie się sprawom z przeszłości, przemyślenie ich i "uzdrowienie" oraz znalezienie indywidualnych ścieżek na przyszłość. Według przybliżonego schematu, co się stało w przeszłości, co mogę zrobić jako jednostka, aby poczuć się lepiej w teraźniejszości - w teraz.

Rola przyszłości w mediacji

Troską mediacji jest nie tylko rozstrzygnięcie konfliktu przez rozwiązanie, ale wyjaśnienie konfliktu. Jednak do rozwiązania konfliktu potrzebna jest głębia i trzy czasy - przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Mediacja patrzy również na to, co wydarzyło się w przeszłości, ale bez poszukiwania prawdy, bez oceniania dobra i zła, ale na poziomie prześledzenia drogi konfliktu i wypracowania wzajemnego zrozumienia interesów i potrzeb, nie skupiając się na dawnych błędach i urazach, ale dochodząc do teraźniejszości. Teraźniejszość to proces, odpowiedzialność, jaką strony biorą za swój konflikt i swoją przyszłość, zasoby, które uruchamiają, by odbudować fundament zaufania, przyjąć nowe perspektywy i wspólnie patrzeć w przyszłość.

Przyszłość jest tym, co jest w równowadze - nacisk kładziony jest na dalsze relacje między stronami sporu w przyszłości. Czy mogą oni ze sobą konstruktywnie współpracować, zawierać umowy i kontrakty, wychowywać dzieci, mieszkać obok siebie itd. Czy wspólnie wypracowane rozwiązanie jest dobrą podstawą do współpracy i komunikacji? Orientacja na przyszłość w mediacji nie oznacza, że wszyscy spierający się będą w przyszłości przyjaciółmi - ale oznacza, że osiągnięto szczerą i konstruktywną podstawę dla przyszłego związku i że ten przyszły związek odgrywa rolę w procesie. Nie chodzi więc o rozwiązanie konfliktu, ani tylko o wyjaśnienie, ale o trwałe rozwiązanie.