Transaksiyonel Analiz Işığında Çatışmada İletişim I

İletişimimizi etkileyen ana faktörlerden biri ebeveyn, çocuk ve yetişkin modlarımızdır. Her biri kişiliğimizin başka bir kaydını oluşturur ve farklı sesler içerir. Bir çatışma sırasında, elbette iletişimimizi etkilemek için eylemde kalırlar.

Çatışmaların ortaya çıkmasındaki temel etken, insanların iletişimde yaşadıkları zorluklardır. Arabuluculuk süreci insanların fikirlerini ya da taleplerini değiştiren bir süreç değildir. Aksine birbirlerinin taleplerini anlama ve ortak bir zemin bulma aşamalarını içeren bir süreçtir. Bu da çatışmaya neden olanın kişilerin fikirleri değil, iletişimde yaşadıkları zorluk olduğunu göstermektedir. Bu blog serisinde insanların bilişsel süreçlerinin işleyişini inceleyeceğiz

Beyindeki bilişsel işlevlerin mekanizması üzerine bugüne kadar pek çok araştırma yapıldı. Bu alandaki en kapsamlı çalışmalardan birini Dr. Wilder Penfield gerçekleştirmiştir. Bu çalışmalar kapsamında Penfield, beynin bir teyp gibi sürekli kayıt yaptığını ve anıların bu şekilde oluştuğunu tespit etti. Bu kayıt sadece olayların sahnelerini değil, duyguları da içeriyor. Duygular, anıların ayrılmaz bir parçasıdır.ses since childhood and its reflections on the mediation process.

Transaksiyonel Analiz teorisinin kurucusu Eric Berne üç kavram ortaya atmıştır: ebeveyn, yetişkin ve çocuk. Teoriye göre, bu üç mod her insanda mevcuttur ve farklı anlarda ortaya çıkar. İlk mod olan ebeveyn, bir kişinin hayatının ilk 5 yılında oluşur. Bu dönemde çocuk, ebeveyn olarak tanımladığı kişiyi hiçbir değişikliğe uğratmadan olduğu gibi kaydeder. Bu dönemde olayları algılama ve analiz etme yetisinden yoksun olan çocuk, gördüğü her şeyi doğru-yanlış değerlendirmesi yapmadan kaydeder. Örneğin aile içinde bir çatışma varsa olduğu gibi kaydedilecek ve çocuk bunun altında yatan nedenleri sorgulayamayacak ve herhangi bir sonuca ulaşamayacaktır. Bu kayıtlar kesindir, silinemez veya değiştirilemez. Ayrıca, ebeveynlerin söyledikleri ve yaptıkları tutarlı değilse, bu çocukta kafa karışıklığına neden olacaktır. Buna bir ebeveynin doğru davranışı ve diğer ebeveynin bunu takip etmemesi de dahildir. Bu durum, ilerleyen yaşlarda çelişkili, tutarsız ve korku dolu bir kişiliğin ortaya çıkmasına neden olabilir.

Ebeveyn kipi oluşurken aynı zamanda çocuk kipi altında ikinci bir kayıt gerçekleştirilmektedir. Bu kayıt, çocuğun içinde yaşadığı dış dünyanın değil, iç dünyasının kaydıdır. Duygu dünyasının yaşadığı olaylara verdiği tepkiler kaydın konusunu oluşturur. Beş yıllık dönemin ilk evrelerinde çocuk kendini kelimelerle ifade etme yetisine sahip değildir. Bu süreçte tüm tepkileri duyguları aracılığıyla olur. Konuşmaya başladıktan sonra bile hayatının ilk beş yılında hangi durumda nasıl tepki vermesi gerektiğini bilemez.

Son mod yetişkindir. Bu dönem genellikle çocuğun doğumundan itibaren onuncu aydan sonra başlar. İlk on ay boyunca çocuk sadece ebeveyn ve çocuk kavramlarına sahiptir. Bu dönemde verdiği tepkiler bilinçsiz tepkilerdir. Onuncu aydan itibaren analiz etme yeteneği gelişmeye başlar. Bu noktadan sonra çocuk kendini ifade etmekte zorlansa da tepkileri bilinçli tepkiler olacaktır. Yetişkin modu diğer ebeveyn ve çocuk modlarını analiz eder ve bir yargıya varır. Bu değerlendirme sonucunda örneğin ebeveyn modunun verilerinin yanlış olduğu sonucuna varılsa bile o veriler var olmaya devam edecektir. Kişinin yetişkin modu aracılığıyla yaptığı değerlendirmeler var olan verilerin silinmesini ya da değiştirilmesini sağlayamaz.

Bu üç durum da bir kişinin hayatının belirli noktalarında ortaya çıkar. Arabuluculuk süreci de bu alanlardan biridir. Bir sonraki yazıda arabuluculuk sürecinde bu durumların nasıl ortaya çıktığını inceleyecek ve iletişim sorunlarını aşmak için çözüm yolları arayacağız.

Harris, A. Thomas, "I'm OK, You're OK", 1967 s. 29-68.